Więcej

    Wojewoda Stefan Łaszewski

    ­

    Biogram
    Stefana Łaszewskiego

    ŁASZEWSKI Stefan (1862–1924), adwokat, wojewoda pomorski, sędzia, prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego.

    Doktor prawa cywilnego i kanonicznego

         ­Urodził się 8 stycznia 1862 r. w Brąchnówku w powiecie toruńskim, w patriotycznej rodzinie ziemiańskiej Juliana (1823–1882), właściciela Brąchnówka i Emilii z domu Prądzyńskiej. Ojciec Stefana był znanym działaczem społeczno-politycznym, posłem do sejmu pruskiego – wybieranym dwukrotnie w latach 1866–1873 z okręgu starogardzko-kościerskiego – współorganizatorem Banku Rolniczego i Przemysłowego w Starogardzie.
    Po śmierci matki Stefana ojciec sprzedał majątek rodzinie Czarlińskich i przeniósł się do Pelplina, gdzie Stefan rozpoczął naukę w progimnazjum biskupim Collegium Marianum, skąd w 1879 r. przeniósł się do gimnazjum w Chełmnie.

         ­Od najmłodszych lat Stefan zaprawiał się do aktywnej działalności społecznej i zagrzewał swych rówieśników do wytrwałej i wydajnej pracy. W gimnazjum chełmińskim był współzałożycielem i pierwszym prezesem tajnego towarzystwa filomackiego „Zan” oraz członkiem kółka filomackiego „Mickiewicz”. Po złożeniu w marcu 1882 r. egzaminu dojrzałości udał się na studia prawnicze do Wrocławia, gdzie wkrótce został prezesem sekcji prawniczej i „Kółka Akademickiego”. Należał także do Towarzystwa Słowiańskiego, w którym wygłaszał odczyty, a w latach 1882–1883 pełnił funkcję bibliotekarza.

         Z Wrocławia udał się na dalsze studia do Berlina, skąd po złożeniu egzaminu referendariuszowskiego  przeniósł się do Lipska i tam w 1886 r. uzyskał doktorat obojga praw: cywilnego i kanonicznego. Po powrocie z Lipska na Pomorze wstąpił do referendariatu i praktykował kolejno przy sądach w Sopocie, Elblągu, Gdańsku i Kwidzynie.

         Dnia 1 stycznia 1892 r., po złożeniu egzaminu asesorskiego, mianowany został na stanowisko asesora i urzędował komisarycznie przy sądzie w Wejherowie. W czerwcu tego roku osiadł przy Sądzie Ziemiańskim w Grudziądzu, gdzie wkrótce zasłynął jako wybitna siła prawnicza, stając się rzecznikiem interesów ludności polskiej i gorącym krzewicielem kultury rodzimej.

         Został aktywnym członkiem istniejących w Grudziądzu towarzystw polskich; był dyrektorem Banku Ludowego (1899–1919), członkiem dyrekcji, a następnie prezesem Towarzystwa Pomocy Naukowej Prus Królewskich, ponadto należał do Towarzystwa Ludowego oraz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
    Jako członek Towarzystwa Przyjaciół Kaszub w Sopocie brał udział w zjazdach Młodokaszubów, których celem podstawowym było popieranie rozwoju Kaszub pod względem duchowym i materialnym.

         Od 1887 r. do końca swego życia Łaszewski był członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu, w czasach zaborów jego obrońcą w procesach przed niesłusznymi zarzutami Niemców o polityczny charakter Towarzystwa. Podkreślał naukowy charakter TNT, zwracał szczególną uwagę na związki Towarzystwa z niemieckimi instytucjami naukowymi i udział badaczy niemieckich w publikacjach TNT, a także pozytywną ocenę w środowisku niemieckim wkładu wnoszonego przez Towarzystwo do badań pomorzoznawczych.

    25 lat działalności w Grudziądzu

         W 1898 r. ożenił się z Anatolią Wolszlegierówną z Cołdanek.    Warunki polityczne, w których działał wówczas Łaszewski, wymagały nadzwyczajnego hartu i poświęcenia, a każdy cios, którym Niemcy chcieli ugodzić w mowę i wiarę Polaków, był dla niego bodźcem do podjęcia energicznej walki. Starał się pobudzać ducha polskiego przez wykłady, przedstawienia amatorskie i popisy śpiewacze na konkursach w różnych miejscowościach Prus Królewskich.

         A kiedy z czasem wzrastała liczba miejscowych towarzystw polskich, wstępował z zasady do wszystkich, stając się ich doradcą prawnym, a także obrońcą Polaków przed sądami i władzami administracyjnymi pruskimi. Z biegiem czasu jego praktyka adwokacka przekształciła się w praktykę obrońcy politycznego, występował w obronie Polaków, m.in. redaktorów „Gazety Grudziądzkiej”, przed wszystkimi prawie sądami Prus Królewskich i przed Najwyższymi Sądami Karnymi i Administracyjnymi w Berlinie i Lipsku.
    W czasie zmagania się żywiołu polskiego z niemieckim na tle życia kościelnego został wybrany członkiem i zarazem wiceprezesem Dozoru Kościelnego w Grudziądzu i pracował w tym charakterze przez 25 lat swego zamieszkiwania w tym mieście, wymagając odprawiania polskich nabożeństw z kazaniami polskimi.

         Jako przedstawiciel praw ludności polskiej wyjechał w delegacji z dwoma księżmi do Wiednia, by za pośrednictwem ks. biskupa Adama Sapiehy złożyć w Rzymie materiał do skargi na germanizację przez kler niemiecki. Poza tym w czasie swego zamieszkiwania w Grudziądzu był duchowym przywódcą, prezesem Zarządu i członkiem honorowym Towarzystwa Przemysłowców Polskich, współpracował z Towarzystwem Kupieckim i Towarzystwem Śpiewaczym „Lutnia”.

         W latach 1899–1919 kierował Bankiem Ludowym w Grudziądzu – jedyną wówczas polską instytucją finansową na tym terenie. Z inicjatywy Łaszewskiego i dzięki staraniom Banku wybudowano w 1911 r. w Grudziądzu dom ludowy „Bazar”, którego gmach stał się siedzibą i ostoją zbiorowego życia kulturalnego Polaków – odbywały się w nim zebrania wszystkich towarzystw polskich.

         W 1912 r. wybrany na posła do parlamentu Rzeszy Niemieckiej z powiatów kaszubskich (Kartuzy – Puck – Wejherowo), poświęcił się całkowicie sprawie narodowej i obronie praw ludności terenów nadmorskich. Przemawiając na licznych wiecach i zebraniach ze zwykłą sobie swadą informował wyborców o sytuacji politycznej, krzepił ducha, szerzył wiarę w lepszą przyszłość i zagrzewał serca do czynu.

         Mandat poselski piastował aż do końca wojny światowej i jako poseł wszedł w 1919 r. do Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. Mandat złożył dopiero przy objęciu urzędu państwowego. Jako poseł do parlamentu niemieckiego był wiceprezesem parlamentarnego Koła Polskiego w Berlinie, delegatem do pertraktacji z Kołem Wiedeńskim odnośnie do stanowiska, które Polacy powinni zająć wobec rezultatów wojny światowej.

    Działania na rzecz przyłączenia Pomorza do Macierzy

         W 1916 r. Łaszewski został członkiem prokoalicyjnego Komitetu Międzypartyjnego i w tym charakterze wyjechał do Szwajcarii, pośrednicząc między krajem a Kołem Politycznym w Lozannie, i tam na forum międzynarodowym przedstawiał konieczność przyłączenia Pomorza do Macierzy – stwierdzając, że bez Pomorza nie ma wolnej Polski.

         W charakterze posła Prus Królewskich jeździł również do Rady Regencyjnej w Warszawie w celu przedstawienia potrzeb „Polski znad Bałtyku”, wobec grożącego wówczas wyłączenia Prus Królewskich z granic Polski. W listopadzie 1918 r., jako jeden z reprezentantów ziem całego zaboru pruskiego, uczestniczył w konferencji z Józefem Piłsudskim i Ignacym Daszyńskim, dotyczącej przyszłych losów tych ziem.

         Po klęsce Niemiec i zakończeniu działań wojennych zebrał się w Poznaniu w dniach od 3 do 5 grudnia 1918 r. Sejm Dzielnicowy, który wyłonił Naczelną Radę Ludową. Był to organ kierowniczy Polaków zamieszkałych na terenie Rzeszy Niemieckiej; już 3 grudnia tego roku NRL wybrała ze swego grona 6-osobowy Komisariat, jako organ rządzący; w jego składzie znalazł się Stefan Łaszewski, który odpowiadał za dwie prowincje: Prusy Zachodnie i Wschodnie, podporządkowany był mu Podkomisariat NRL na Prusy Królewskie w Gdańsku.

         Podkomisariat ten powstał z utworzonego w Poznaniu w czasie obrad Polskiego Sejmu Dzielnicowego tzw. Wydziału Doradczego dla Prus Królewskich, a inicjatorem powołania Wydziału, do którego weszli znani działacze polscy z Pomorza, był Łaszewski. Jako komisarz Pomorza zamieszkał Łaszewski w Gdańsku, skąd kierował całym ruchem wolnościowym na Pomorzu. Nie zważając na grożące mu niebezpieczeństwo, zwoływał tajne zebrania działaczy pomorskich, pobudzał ich do pracy i przelewał w ich serca wiarę w bliski już powrót Pomorza do macierzy.

         On też był współinicjatorem utworzenia tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza, mającej za zadanie przygotowanie zbrojnego pogotowia na wypadek oporu ze strony niemieckiej. W kwietniu 1919 r. czołowi działacze Podkomisariatu NRL w Gdańsku: dr Stefan Łaszewski, dr Franciszek Kręcki i Brunon Gabryelewicz zostali oskarżeni „o zdradę stanu”. Jednocześnie prezydent prowincji Ernest von Jagow zapowiedział Łaszewskiemu, że w wypadku wybuchu rozruchów zostanie on aresztowany. Łaszewski zmuszony był więc przerwać tę mocno już zaawansowaną pracę organizacyjną, przekazując jej kontynuację dr. med. Józefowi Wybickiemu i przenieść się potajemnie do Poznania. Tam włączył się w prace organizacyjne Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej, zajmując się w dalszym ciągu przygotowaniami do przyszłego przejęcia Pomorza przez władze polskie.

         Jako delegat Ministerstwa prowadził Łaszewski pertraktacje z władzami niemieckimi w Toruniu, Gdańsku i Berlinie w kwestii wprowadzenia w życie postanowień traktatu wersalskiego. I tak w rokowaniach polsko-niemieckich w Berlinie w dniach 6–7 sierpnia 1919 r. delegacja polska, na czele której stał Łaszewski, czyniła starania o zapewnienie większej swobody działania dla swej reprezentacji na Pomorzu, przygotowującej teren do przejęcia przez administrację polską i broniącej interesów państwa polskiego.

    Wojewoda pomorski i prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego

         Dnia 17 października 1919 r. Łaszewski mianowany został wojewodą pomorskim z rangą podsekretarza stanu. Zajął się wówczas z zapałem, początkowo w Poznaniu, a od 15 stycznia 1920 r. w Toruniu, organizacją Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego. W styczniu 1920 r. mianowany został komisarzem państwowym, ze strony polskiej, do spraw przekazania i przejęcia administracji dla obszaru przyszłego województwa pomorskiego. Ugruntowanie administracji Pomorza, pozbawionej w początkowym okresie fachowców polskich wyższego szczebla, nie było rzeczą łatwą. Kadry stanowiące trzon administracyjny i oświatowy województwa dobrał Łaszewski przede wszystkim spośród swoich byłych kolegów z Collegium Marianum oraz gimnazjów w Chełmnie, Chojnicach i Wejherowie, a także studiów uniwersyteckich. Na odpowiedzialne stanowiska powołał wybitnych działaczy polskich znanych ludności z czasów zaborów. I tak pierwszym prezesem Komisji dla Spraw Wyznaniowych i Szkolnych – Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu – został prof. dr Józef Łęgowski, wizytatorami zostali znani pedagodzy dr Teofil Zegarski i ks. Marceli Strogulski. Na stanowiska starostów powołał m.in.: dr. Pawła Ossowskiego w Chełmnie, Stanisława Cietrzew-Sikorskiego w Chojnicach i dr. Ignacego Mellina w Kościerzynie. Wszyscy wymienieni byli jeśli nie wybitnymi, to w każdym razie nieprzeciętnymi osobistościami. Ich pracy i zaangażowaniu zawdzięczać należy, że między okresem pruskim a polskim nie powstały w zarządzaniu żadne istotne przerwy lub niedomagania.

         Godność wojewody piastował jednak krótko. Dnia 2 lipca 1920 r., w wyniku nacisku Narodowej Partii Robotniczej, bardzo silnego wówczas stronnictwa politycznego na Pomorzu, Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej mianowało wojewodą pomorskim Jana Brejskiego. Łaszewski natomiast powołany został na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego w Warszawie, a 20 października 1920 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski mianował go prezesem Najwyższego Trybunału Administracyjnego.

         Stefan Łaszewski zmarł 20 marca 1924 r. w Warszawie. Pragnieniem jego było, aby spocząć na umiłowanej ziemi pomorskiej. Uroczystość pogrzebowa odbyła się w historycznej katedrze pelplińskiej.
         Łaszewscy mieli syna Stefana, córki: Helenę i Marię.
         Stefan Łaszewski odznaczony był m.in. Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

    Dowody pamięci

         Z inicjatywy m.in. wojewody pomorskiego dr. Stanisława Wachowiaka społeczeństwo województwa pomorskiego ufundowało Stefanowi Łaszewskiemu pomnik projektu artysty malarza profesora Eugeniusza Grosa z Torunia. Była to płaskorzeźbiona tablica z piaskowca z głową wojewody, z odpowiednim napisem i symboliką, umocowana na postumencie z granitowych kamieni – dzieło znanego rzeźbiarza Marcina Rożka z Poznania. Pomnik ten postawiony w Święto 3 Maja 1925 r. przed gmachem Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu (obecnie Collegium Maius UMK) został zniszczony przez hitlerowców. Ponownie odsłonięto pomnik podczas obchodów Święta Niepodległości w listopadzie 1997 r. Inicjatywa jego rekonstrukcji wyszła ze strony toruńskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Ideę poparł Sejmik Samorządowy Województwa Toruńskiego, który stał się współrealizatorem pomysłu. Rekonstrukcji dokonała gdańska firma konserwatorska Ante Portas.

         Również na centralnym miejscu cmentarza w Pelplinie postawiono wojewodzie Łaszewskiemu pomnik-grobowiec projektu dr. inż. arch. Mieczysława Nawrowskiego, naczelnika Wydziału Robót Publicznych UWP w Toruniu; znajdującą się na pomniku rzeźbę mistycznego rycerza wykonał znany rzeźbiarz i malarz toruński Ignacy Zelek. W niektórych miejscowościach Pomorza istnieją ulice i place imienia Stefana Łaszewskiego.

    Bibliografia

    K. Przybyszewski, Toruński Słownik Biograficzny, t. 1 ToMiTo Toruń 1998.
    Autor: Kazimierz Przybyszewski
    Tekst opublikowany w: https://e-wietor.pl/aszewski-stefan/

    ­ 

    PELPLIN
    miejscem spoczynku
    wojewody Stefana Łaszewskiego i jego żony Anatolii

         Stefan Łaszewski zmarł w Warszawie 20 marca 1924 r., a pochowany został w Pelplinie, zgodnie z wolą wyrażoną wielokrotnie przed śmiercią. W Pelplinie bowiem spędził lata młodości swej i przez całe życie okazywał wielkie przywiązanie do naszej miejscowości zanotował 1 kwietnia 1924 r. redaktor „Pielgrzyma”. 25 marca zwłoki przewieziono do Pelplina i złożono w kostnicy św. Józefa. Następnego dnia trumnę przeniesiono do katedry. Wobec niezaprzeczalnych zasług śp. dr. Łaszewskiego dla Kościoła i narodu, Kapituła chełmińska nie mogła odmówić zmarłemu oddania ostatniej przysługi otwierając przed nim dla odprawiania obrządków pogrzebowych podwoje katedry, pisał 1 kwietnia 1924 r. „Pielgrzym”. W procesji do katedry i nabożeństwie żałobnym uczestniczyli członkowie kapituły, kilkudziesięciu księży, klerycy z seminarium, uczniowie szkół, bractwa i stowarzyszenia ze sztandarami. Żałobne nieszpory odprawił ks. J. Bartkowski w asyście licznie zebranego duchowieństwa. Następnego dnia w czwartek 27 marca w katedrze odbyło się nabożeństwo żałobne, któremu przewodniczył bp. Jakub Klunder, a ubogacał je śpiewem i muzyką organową chór katedralny pod dyr. ks. Szymona Dreszlara. Na zakończenie ks. Edmund Fitkau z Pucka wygłosił przemówienie, wspominając postać zmarłego. Nieboszczyk, który tyle razy za czasów zaborczych przewodniczył sejmikom i zjazdom społeczeństwa, zwoływanym w obronie zagrożonych skarbów wiary i narodowości, byłby chętnie przewodniczył przygotowywanemu zjazdowi katolickiemu Pomorza. Nie doczekawszy się tego, zwołał poniekąd teraz, obrawszy sobie miejsce spoczynku po śmierci na Pomorzu, zjazd sił Pomorza do akcji katolickiej – mówił ks. Fitkau. Egzekwie nad trumną odprawił ks. prob. W. Lewandowski w obecności kapituły i ok. 30 księży, a następnie poprowadził kondukt na cmentarz. Trumnę z katafalku do karawanu przed katedrą nieśli starostowie z Pomorza, a z karawanu do grobu obywatele ziemscy. Przed trumną kroczyli kapłani, delegacje, bractwa, stowarzyszenia i uczniowie szkół. Za trumną żona, córki i syn oraz liczna rodzina, przedstawiciele władz: starosta krajowy dr J. Wybicki, wojewoda J. Brejski, przyjaciele i znajomi nieboszczyka oraz tłumy mieszkańców z Pelplina i okolicy. Przed grobem przemawiał ks. A. Kupczyński z Wielkiego Garca w imieniu współpracowników z czasów zaborczych oraz dr Wilhelm Binder, wiceprezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Na zakończenie uroczystości pogrzebowych zaintonowano Boże coś Polskę. Trzydniowe uroczystości pogrzebowe S. Łaszewskiego były wielkim wydarzeniem na Pomorzu, a szczególnie w Pelplinie, i spotkaniem elity społeczno-politycznej ziemi pomorskiej, uczestniczącej w wydarzeniach, które doprowadziły do powrotu Pomorza do Polski. Zmarłego pochowano na centralnym miejscu cmentarza w Pelplinie. Inicjatorem upamiętnienia S. Łaszewskiego w Pelplinie i Toruniu był trzeci wojewoda pomorski – Stanisław Wachowiak, który w okólniku nr 520 z 10 listopada 1924 r. pisał: (…) uważam sobie tedy jako Wojewoda Pomorski za przedni obowiązek wystąpić z inicjatywą uświęcenia pamięci pierwszego Wojewody Pomorskiego w wolnej Polsce św. dra Stefana Łaszewskiego. Proponuję pomnik na Jego grobie w Pelplinie i wmurowanie skromnej brązowej tablicy na gmachu Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu. Całe przedsięwzięcie zostało sfinansowane przez Urząd Wojewódzki w Toruniu i samorządy powiatowe i miejskie. W 1926 r. województwo pomorskie nabyło w posiadanie działkę na cmentarzu w Pelplinie, zlecono projekt pomnika-grobowca dr. inż. arch. Mieczysławowi Nawrowskiemu, naczelnikowi Wydziału Robót Publicznych UWP w Toruniu. Wykonawcą grobowca była firma budowlana Alojzego Lisewskiego z Pelplina mieszcząca się przy ul. Starogardzkiej 13a, która wykonanie niektórych części zleciła Mikołajowi Cichoszowi z Pelplina. Na czołowej stronie umieszczono rzeźbę mistycznego rycerza, wykonaną przez znanego rzeźbiarza i malarza toruńskiego Ignacego Zelka oraz tablicę z napisem: Tu spoczywa śp. Stefan Łaszewski 1–szy Wojewoda Pomorski, 8. I 1862 w Brąchnówku +23 III 1924 w Warszawie, doktor praw, sędzia Sądu Najwyższego, Prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Grobowiec ukończono w 1927 r., jednak zwłoki wojewody pozostały w dotychczasowym grobie obok grobowca do 1930 r.

         Anatolia Łaszewska z d. Wolszlegier zmarła 9 stycznia 1930 r. w Warszawie. Trumnę z ciałem w niedzielę 12 stycznia 1920 r. przewieziono do Pelplina i złożono w kostnicy św. Józefa. W poniedziałek wszystkie towarzystwa Pelplina ze sztandarami, jak Tow. Powstańców i Wojaków, Sokół, Tow. Ludowe, Tow. Czeladzi, Tow. Św. Cecylii, Tow. Polek, Bractwo Kurkowe, Straż Pożarna, Tow. Urzędników Kolei, Tow. Urzędników pocztowych, Stow. Dzieci Marji, Kółko Rolnicze z Rajków, Tow. Powstańców i Wojaków i Sokół z Tczewa, stawiły się przez kostnicą Zakładu św. Józefa i (…) odprowadziły ciało zmarłego do kościoła parafialnego, informował 16 stycznia 1930 r. „Pielgrzym”. Kondukt prowadził ks. prał. Zygmunt Rogala z Chełmna, który w asyście ks. W. Lewandowskiego i ks. E. Fitkaua odprawił mszę św. żałobną. Po zakończeniu mszy ks. Fitkau wygłosił krótkie przemówienie. Kondukt na cmentarz z trumną A. Łaszewskiej prowadzili ks. bp. S. W. Okoniewski i ks. bp. sufragan Konstantyn Dominik. Na cmentarzu dołączyła do niego trumna ze zwłokami wojewody Łaszewskiego, wydobyta z tymczasowego grobu. Obie trumny złożono w grobowcu, który poświęcił J.E.X. Biskup Stanisław Wojciech. Po ceremoniach kościelnych i modlitwach zabrzmiała pieśń narodowa „Boże coś Polskę”, jako godne zakończenie tej uroczystości pogrzebowej, relacjonował 16 stycznia 1920 r. „Pielgrzym”. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli także wojewoda Wiktor Lamot, starosta krajowy Wincenty Łącki – uczeń Collegium Marianum, gen. Stefan Pasławski – dowódca Okręgu Korpusu w Toruniu oraz kilku starostów.

    Opracował Bogdan Badziong

    Informacja o pomniku – grobowcu w Pelplinie

         Inicjatorem upamiętnienia S. Łaszewskiego w Pelplinie i Toruniu był trzeci wojewoda Pomorski – Stanisław Wachowiak, który w okólniku nr 520 z 10 listopada 1924 r. pisał: (…) uważam sobie tedy jako Wojewoda Pomorski za przedni obowiązek wystąpić z inicjatywą uświęcenia pamięci pierwszego Wojewody Pomorskiego w wolnej Polsce św. dra Stefana Łaszewskiego. Proponuję pomnik na Jego grobie w Pelplinie i wmurowanie skromnej brązowej tablicy na gmachu Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu. Całe przedsięwzięcie zostało sfinansowane przez Urząd Wojewódzki w Toruniu i samorządy powiatowe i miejskie. W 1926 r. województwo Pomorskie nabyło w posiadanie działkę na cmentarzu w Pelplinie, zlecono projekt pomnika-grobowca dr. inż. arch. Mieczysławowi Nawrowskiemu z Torunia. Wykonawcą grobowca była firma budowlana Alojzego Lisewskiego z Pelplina, która wykonanie niektórych części zleciła Mikołajowi Cichoszowi, rzeźbiarzowi z Pelplina. Na czołowej stronie umieszczono rzeźbę mistycznego rycerza, wykonaną przez znanego rzeźbiarza i malarza toruńskiego I. Zelka. Grobowiec ukończono w 1926 r., natomiast napisy umieszczono w roku następnym o treści:
    z przodu:  Dr Stefan Łaszewski Ku czci jego wieczystej wzniosło wdzięczne Pomorze,
    z lewej strony: *8 I 1862 +20 III 1924,
    z prawej strony: Pierwszy Wojewoda Pomorski w oswobodzonej Polsce,
    z tyłu: Regniscat in Pace.

         Grobowiec pod pomnikiem pozostał pusty do 1930 r. W tym roku 9 stycznia zmarła w Warszawie żona S Łaszewskiego – Anatolia. Podczas pogrzebu, który odbył się w Pelplinie, wykopano z grobu trumnę S. Łaszewskiego i złożono ją wraz z trumną Anatolii w wybudowanym grobowcu-pomniku.

         W 1939 r. pomnik został ogołocony z napisów przez Niemców. Po wojnie w 1945 r. nie odnowiono napisów, gdyż postać wojewody Łaszewskiego nie była akceptowana przez władzę komunistyczną w Polsce. Z czasem postać wojewody ulegała zapomnieniu i utrwalało się przekonanie, że jest to grób nieznanego żołnierza.  Dopiero po wielu latach w 1985 r. absolwenci Collegium Marianum umieścili na pomniku obecną tablicę, upamiętniającą S. Łaszewskiego o treści: Tu spoczywa śp. Stefan Łaszewski 1–szy Wojewoda Pomorski, 8. I 1862 w Brąchnówku +23 III 1924 w Warszawie, doktor praw, sędzia Sądu Najwyższego, Prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego. 

         W 2020 r. obchodzono 100-lecie powrotu Pelplina do Polski. Natomiast rok 2021 ogłoszono w gminie Pelplin i powiecie tczewskim „Rokiem Stefana Łaszewskiego”. W ramach obchodów samorząd gminy Pelplin we współpracy z parafią katedralną zdecydował o renowacji pomnika. Po wykonaniu programu prac konserwatorskich i uzyskaniu odpowiednich zgód od WPKZ w Gdańsku gmina Pelplin zleciła wykonanie renowacji pomnika firmie PROSPERO Rajmund Mazur z Koleczkowa. B. Wiśniewski odszukał w AP w Bydgoszczy dokumentację związaną z budową pomnika, w tym pierwotne napisy. W wyniku prac renowacyjnych w oparciu o zgromadzoną dokumentację przywrócono pierwotny wygląd pomnika. Wykonano też iluminację tego obiektu i ustawiono tablicę informacyjną o S. Łaszewskim i pomniku wraz z kodami QR, na których można odsłuchać informacje lub poczytać o S. Łaszewskim i pomniku. Przy pomniku umieszczono „Kapsułę czasu, którą należy otworzyć w 2074 r.”. Zadanie współfinansowały samorządy województwa pomorskiego, województwa kujawsko-pomorskiego, powiatu tczewskiego i gminy Pelplin.

    Opracował Bogdan Badziong

    Pomnik po renowacji (listopad, 2021)
    Pomnik po renowacji (listopad, 2021)
    Pomnik po renowacji (listopad, 2021)
    Pomnik przed renowacją (luty 2021)
    Pomnik przed renowacją (luty 2021)

    Rok 2021 „Rokiem Stefana Łaszewskiego”

    Stefana Łaszewskiego postanowiono upamiętnić w 2021 r. Rada Miejska w Pelplinie i Rada Powiatu Tczewskiego ustanowiły rok 2021 „Rokiem Stefana Łaszewskiego”. W związku z tym podjęto różne zadania i inicjatywy w zakresie upamiętnienia, edukacji i promocji osoby wojewody S. Łaszewskiego. TVP Oddział w Gdańsku przygotowała program o inicjatywie upamiętnienia S. Łaszewskiego w 2021 r. w gminie Pelplin i powiecie tczewskim. Wystąpili w nim M. Chyła, P. Łaga i B. Badziong. Emisja odbyła się 16 marca 2021 r. w cyklicznej  audycji „Dycht Kociewie”. W pismach samorządowych „Informator Pelpliński”, „Życie Powiatu” oraz w „Biuletynie Informacyjnym LGD Wstęga Kociewia” ukazywały się teksty związane z życiem i działalnością S. Łaszewskiego. W szkołach i instytucjach na terenie powiatu tczewskiego upowszechniano film nagrany na zlecenie gminy Chełmża przez „Video Studio” Towarzystwa Przyjaciół Chełmży pt. „Stefan Łaszewski pierwszy wojewoda Pomorski”, który nagrywano m.in. w Pelplinie. Na uroczystej sesji Rady Powiatu Tczewskiego w dniu 24 sierpnia 2021 r. B. Wiśniewski z Pelplina wygłosił referat przypominający postać wojewody S. Łaszewskiego. Samorząd gminy Pelplin w uzgodnieniu z Parafią Katedralną pw. Wniebowzięcia NMP w Pelplinie postanowił przeprowadzić renowację pomnika-grobowca S. Łaszewskiego, znajdującego się na miejscowym cmentarzu, co wykonano w październiku 2021 r.

    Opracował Bogdan Badziong

    UCHWAŁA NR XXVI/234/21 RADY MIEJSKIEJ W PELPLINIE z dnia 29 stycznia 2021 r. w sprawie ustanowienia roku 2021 – Rokiem Stefana Łaszewskiego

    Zostaw komentarz

    Proszę wpisz komentarz!
    Proszę wpisz nazwę użytkownika

    Zobacz też

    Skip to content