Zbigniew Kordowski, Kościół katolicki w powiecie tczewskim w okresie II wojny światowej (dekanat gniewski), Wyższe Seminarium Duchowne, Pelplin 1986. Praca dyplomowa pisana na seminarium Historii Kościoła pod kierunkiem ks. prof. dr Anastazego Nadolnego.
Praca składa się z następujących rozdziałów:
- Wykaz skrótów, s. 3,
- Bibliografia, s. 4,
- Wstęp, s. 18,
- Stan kościoła na terenie dekanatu gniewskiego przed wybuchem II wojny światowej, s. 26,
- Polityka kościelna okupanta hitlerowskiego w dekanacie gniewskim, s. 42,
- Niszczenie i grabież mienia kościelnego, s. 108,
- Martyrologium świeckich i duchowieństwa, s. 153,
- Działalność patriotyczna i społeczna s. 209.
Całość zawiera 223 strony i 6 załączników na końcu. Publikowany tekst ma numerację stron oddzielnie dla każdego rozdziału, a załączniki są zamieszczone pomiędzy właściwymi rozdziałami.
Terytorialnie praca obejmuje teren dekanatu gniewskiego, położonego w granicach powiatu tczewskiego. Nie obejmuje więc całości jego obszaru, jak mógłby sugerować tytuł. Dekanat gniewski obejmował parafie położone w południowej części powiatu tczewskiego: Lignowy Szlacheckie, Wielki Garc, Wielkie Walichnowy, Nowa Cerkiew, Królów Las, Dzierżążno, Gniew, Opalenie, Tymawa i Piaseczno, czyli znaczące obszary gmin: Pelplin, Gniew i Morzeszczyn oraz położoną za Wisłą parafię Janowo. Chronologicznie praca obejmuje okres okupacji niemieckiej 1939 – 1945. Zaznaczyć należy, że dekanat gniewski w okresie okupacji nie funkcjonował, gdyż władze niemieckie utworzyły w ich miejsce komisariaty biskupie, pokrywające się z granicami powiatów. Dla omawianego terenu był to komisariat biskupi w Tczewie. Dlatego autor pracy odnosi się często do działalności komisarza biskupiego w Tczewie.
Wypełnianie funkcji należnych Kościołowi w okresie 1939 – 1945 było ograniczane i silnie represjonowane przez niemieckie władze okupacyjne. Niejednokrotnie księża, chcąc wykonywać swoją posługę, byli stawiani w bardzo trudnej sytuacji, a wielu z nich zapłaciło ofiarę życia. Kościół pomorski w diecezji chełmińskiej poniósł w tym czasie ogromne straty osobowe.
W okresie powojennym do daty wydania niniejszej pracy tj. do 1986 r. wielokrotnie podejmowano temat martyrologii Kościoła na Pomorzu i opisywano miejsca męczeństwa. Jednak dotyczyły one głównie męczeństwa kapłanów, a nie obejmowały innych aspektów działalności. Do tych opracowań można zaliczyć:
- Męczeństwo duchowieństwa pomorskiego. Straty wojenne Diecezji Chełmińskiej 1939 – 1945, Pelplin 1947,
- Kapituła katedralna Chełmińska w Pelplinie podczas wojny 1939 – 1945 roku, w: ODCh Nr 3/1947, Pelplin 1947,
- A. Liedkie, Zarys dziejów Diecezji Chełmińskiej do 1945 r., w: Nasza Przeszłość T. 34, 1971,
- Wł. Szulist, Z martyrologii duchowieństwa katolickiego w diecezji chełmińskiej 1939 – 1945, w: Studia Pelplińskie, t. 7 z 1975 r. i t. 10 z 1979 r.
Powstały też opracowania dotyczące martyrologii na Kociewiu a w tym Kościoła na tej ziemi jak np:
- Szpęgawsk z martyrologii mieszkańców Kociewia, Gdynia 1959,
- Milewski, Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939 – 1945, Warszawa 1977,
- Milewski, Księga imienna strat ludzkich II wojny światowej /Kociewie/, Starogard Gdański 1983.
Okres okupacji niemieckiej w dziejach Kościoła dekanatu gniewskiego, skrupulatnie odzwierciedla praca kleryka WSD Zbigniewa Kordowskiego, wypełniając lukę w tym zakresie.
Praca jest solidna, oparta na źródłach i bogatej literaturze przedmiotu, w której każdy pogląd, opinia i wydarzenie jest dobrze udokumentowane i przeanalizowane. Szczególnie cenne są liczne relacje ustne mieszkańców tej ziemi, świadków lub uczestników tamtych wydarzeń, zebrane we wszystkich parafiach dekanatu. Opracowanie obejmuje całokształt zagadnień związanych z życiem i działalnością Kościoła w dekanacie gniewskim, podczas niemieckiej okupacji. Pokazuje trudy i uwarunkowania tamtego czasu oraz postawę kapłanów i wiernych w godzinie próby, a także wolę ratowania istnienia Kościoła w życiu społecznym. Pomimo upływu czasu jest ciągle znaczącym opracowaniem do poznania dziejów południowej części powiatu tczewskiego, a w szczególności jego Kościoła w okresie okupacji 1939 – 1945. Po jej napisaniu ukazywały się inne opracowania, a ich autorzy sięgali do materiału zebranego przez ks. Z. Kordowskiego.
Prezentowana praca magisterska nie została dotychczas wydana. Jej egzemplarze w postaci maszynopisu, znajdują się w WSD w Pelplinie oraz u autora. Za zgodą autora praca została przerobiona z maszynopisu do programu Word i opublikowana na stronie Historyczny Pelplin.
Autor pracy ks. Z. Kordowski urodził się 17 marca 1963 r. w Gniewie. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził w Opaleniu, gdzie mieszkali jego rodzice. W 1978 r. ukończył Szkołę Podstawową im. Józefa Czyżewskiego w Opaleniu. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Nowem, gdzie w 1982 r. uzyskał maturę. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w latach 1982-1988 w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Naukę uwieńczył uzyskaniem tytułu magistra teologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1987 r., na podstawie pracy: Kościół katolicki w powiecie tczewskim w okresie II wojny światowej (dekanat gniewski), napisanej pod kierunkiem ks. prof. dr A. Nadolnego. Świecenia kapłańskie przyjął w Pelplinie 22 maja 1988 r., z rąk biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego. Po zmianie struktur kościelnych 25 marca 1992 r. został inkardynowany do archidiecezji gdańskiej. W 2003 r. ukończył studia licencjackie z teologii. Posługę duszpasterską wypełniał m.in. w: Gdyni, Rumii, Jastarni, Swarzewie i Gdańsku.
Liczę, że praca magisterska ks. Z. Kordowskiego zainteresuje badaczy tego okresu i regionalistów oraz przyczyni się do pogłębienia wiedzy o tym trudnym okresie w dziejach gminy Pelplin i terenów przyległych. Jej publikacja na stronie Historyczny Pelplin umożliwi dostęp każdemu zainteresowanemu.
Opracował: Bogdan Badziong