Teren późniejszych Ropuch, Starego Dworu i Kamieńca należał do dóbr książęcych, które w 1274 r. przejął zakon cystersów z Doberanu, sprowadzony wcześniej w 1258 r. do Pogódek. W 1309 r. tereny nadwiślańskie zostały przejęte przez zakon krzyżacki. Położone na tym terenie dobra cysterskie posiadały prawie całkowitą autonomię w ramach państwa zakonu krzyżackiego.
Ropuchy, wieś wymieniona po raz pierwszy w okresie przynależności do cystersów pelplińskich jako Roppuch (1367 r.), były wsią ogrodniczą na prawie chełmińskim o powierzchni 6 łanów, założoną przez opata pelplińskiego Macieja w 1367 r.[1]. Składała się ona z 19 ogrodów, z czego sołtys miał jeden ogród i był zwolniony ze świadczeń. W 1380 r. opat cystersów Piotr z Rogowa nadał przywilej dla karczmy z ogrodem i dwiema morgami gruntu.
Stary Dwór, folwark cysterski założony prawdopodobnie w XV w. na płaskim terenie naprzeciwko ujścia Węgiermucy do Wierzycy, na wschód od późniejszego Nowego Dworu[2].
Kamieniec, folwark cysterski założony prawdopodobnie w XV w., obejmujący teren uprawny i łąkę, położony nad zakolem Wierzycy w miejscu, gdzie znajduje się głaz narzutowy „diabelski kamień”[3].
Administracyjnie wieś i folwarki znajdowały się w komturstwie gniewskim, a pod względem własnościowym i gospodarczym w dobrach cystersów (tzw. klucz dóbr pelplińskich).
Pod względem przynależności kościelnej Ropuchy, Stary Dwór i Kamieniec należały do parafii Nowa Cerkiew w dekanacie świeckim, a od połowy XV w. w dekanacie nowskim.
W 1410 r. po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem na tych terenach pojawiły się wojska polskie, litewskie i tatarskie, które dokonały wielu spustoszeń i rabunków, również we wsiach i folwarkach cysterskich. Potem w 1433 r. wieś oraz inne dobra klasztorne zostały doświadczone najazdem husytów, którzy spowodowali wiele szkód. Następna wojna zwana pruską albo trzynastoletnią pomiędzy Krzyżakami a Polską, przy znacznej pomocy Gdańska i pomorskiej szlachty, w latach 1454–1466 spowodowała wiele zniszczeń i ograniczyła rozwój gospodarczy.
Na podstawie pokoju zawartego w Toruniu w 1466 r. Pomorze Nadwiślańskie, w tym Ropuchy, Stary Dwór i Kamieniec wróciły do Polski. Administracyjnie należały do województwa pomorskiego i powiatu tczewskiego, a pod względem własnościowym nadal do klucza dóbr cystersów pelplińskich.
Ropuchy były nadal wsią o powierzchni 6 łanów funkcjonującą według prawa chełmińskiego i wymienianą w dokumentach jako: Ropuch 1570, Ropuchi 1583, Ropuchy 1682. W 1545 r. opat cystersów Jodak Kron nadał wieś Jerzemu Pomierskiemu, adwokatowi klasztoru cysterskiego. W 1626 r. jako właścicielka jednej włóki, tzw. „mrozowej”, występuje Elżbieta Wilonowa, wdowa po bartniku opackim Jakubie Sielskim. Od 1667 r. sołtysem Ropuch był Michał Leszczyna, któremu opat Jerzy Ciecholewski odnowił przywilej na tę wieś. W 1701 r. występuje sołtys Michał Gajdzik. Potem ok. połowy XVIII w. wieś była dzierżawiona i gospodarowali w niej tylko komornicy (ludzie nieposiadający własnych gruntów i domów). W pierwszej połowie XVIII w. dzierżawcą wsi był Chrystian Arendt, a od 1766 r. Michał Helwig z Tczewa. W 1626 r. opat cystersów Rembowski sprzedał karczmę wraz z przynależną włóką. W 1751 r. jako posiadacz karczmy występuje Szymon Necel, któremu opat Turno nadał przywilej na jej użytkowanie[4].
Nowy Dwór to folwark cysterski, który został założony prawdopodobnie w XV w. na terenie pomiędzy Ropuchami a folwarkiem Stary Dwór (Altenhof), wymieniany jest po raz pierwszy w 1545 r. Utworzono go prawdopodobnie na bazie zniszczonych lub podupadłych starszych folwarków: Starego Dworu i Kamieńca, których nazwy funkcjonowały jeszcze do początku XVII w. jako określenie wyodrębnionych terenów gospodarczych[5]. Ostatnia wzmianka o nich występuje w 1618 r. W 1545 r. opat Jodak Kron nadał folwark Nowy Dwór wraz z Ropuchami Jerzemu Pomierskiemu, adwokatowi klasztoru cysterskiego, a w 1594 r. dobra folwarczne wydzierżawiono na 12 lat chłopom z Rudna[6].
Dębina, osada założona ok. połowy XVII w. przez cystersów na gruntach należących do Nowego Dworu. O Dębowym Lesie wspomina w roku 1667 Kronika pelplińska, opisująca wydarzenie, kiedy to leśniczy klasztorny imieniem Barnaba zabił wieśniaka z Rajków „wycinającego z naszego lasu dębowego drzewo”[7].
Pod względem kościelnym Ropuchy wraz z folwarkami i osadami należały do parafii Nowa Cerkiew w dekanacie nowskim. Reformacja w kościele zapoczątkowana przez Marcina Lutra w 1516 r. spowodowała, że w drugiej połowie XVI w. doszło do zamieszek na terenie parafii, jednak świątynia parafialna nie została przejęta przez nowych wyznawców. Około połowy XVII w. po powstrzymaniu reformacji dokonano nowych podziałów dekanalnych. Wtedy parafia Nowa Cerkiew z Ropuchami została włączona do dekanatu gniewskiego, a Nowy Dwór przyłączono do parafii Klonówka w dekanacie starogardzkim. W połowie XVIII w. w Rudnie ukształtowała się ewangelicka gmina wyznaniowa, która obejmowała teren Ropuch, Nowego Dworu i Dębiny.
W latach 1655–1660 trwała wojna ze Szwecją. We wsiach cystersów pelplińskich pojawiały się wojska polskie, szwedzkie i oddziały zaciężne, czyniąc wiele szkód.
W 1772 r. w wyniku pierwszego rozbioru Polski Pomorze Nadwiślańskie, w tym Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina zostały włączone do Królestwa Prus. Miejscowości otrzymały niemieckie nazwy: Roppuch, Neuhof i Eichwalde.
Rząd pruski rozpoczął proces przejmowania dóbr ziemskich zakonu cystersów. Wtedy to grunty klasztorne w Ropuchach, Nowym Dworze i Dębinie zostały włączone do pruskich dóbr królewskich. Do zarządzania nimi powołano urzędy domenialne podległe Kamerze Domen i Wojen w Kwidzynie.
Administracyjnie Ropuchy, Dębina i Nowy Dwór wchodziły w skład prowincji Prusy Zachodnie w Kwidzynie, gdzie znajdowała się siedziba kolegialnego organu władzy – Kamera Wojen i Domen, przekształcona w 1808 r. w Rejencję Zachodniopruską w Kwidzynie, oraz do powiatu starogardzkiego (Landkreis Preußisch Stargard) z siedzibą landrata w Starogardzie.
W 1807 r. w okresie wojen napoleońskich Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina przejściowo były pod władzą polskich oddziałów wojskowych, dowodzonych przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego.
Po 1815 r. Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina należały do: obwodu rejencyjnego w Gdańsku (Regierungsbezirk Danzig), powiatu starogardzkiego (Landkreis Preußisch Stargard), a od 1 października 1887 r. do powiatu tczewskiego (Landkreis Dirschau), urzędu obwodowego w Pelplinie (Amtsbezirke Pelplin). Ropuchy tworzyły obszar dworski Gutsbezirk Roppuch, a Nowy Dwór z Dębiną obszar dworski Gutsbezirk Neuhof.
Ropuchy, po przejęciu i sekularyzacji dóbr klasztornych w 1772 r. stały się własnością skarbu państwa pruskiego. Początkowo dzierżawcą dóbr był radca nadworny Dybus mieszkający w Borkowie. Następnie na podstawie kontraktu z 15 października 1779 r. wieś stała się majątkiem państwowym, który przekazywano w dzierżawę wieczystą. Później dobra Ropuchy zostały prawdopodobnie sprzedane, gdyż jako właściciele występują: Böhmer (1872 r.) B. Dohen (1880 r.), Johann von Czarnowski i Emil Kiep (1903 r.).
Folwark Nowy Dwór w 1772 r. został odebrany klasztorowi i przejęty przez skarb państwa pruskiego. Początkowo dzierżawcą dóbr był radca nadworny Dybus mieszkający w Borkowie, a następnie przeznaczono go do wieczystej dzierżawy. Na tej podstawie w 1790 r. klasztor cystersów przejął w wieczystą dzierżawę od skarbu państwa pruskiego grunty folwarku Nowy Dwór. Z tego kompleksu zostały wyłączone dwa obszary zalesione: „Mała Dębina” i „Duża Dębina”, z których wcześniej utworzono leśnictwo. W 1823 r. nastąpiła kasata zakonu cystersów, wtedy majątek ziemski Nowy Dwór został przekazany przez rząd pruski biskupowi chełmińskiemu, którego siedzibę w 1824 r. przeniesiono do Pelplina. Przekazane grunty stanowiły tzw. „dobra stołowe diecezji”.
Dębina, osada położona na zalesionych terenach na wschód od Nowego Dworu. Gdy klasztor pelpliński w roku 1790 r. przejął w wieczystą dzierżawę Nowy Dwór, zalesione tereny zostały wyłączone i pozostały przy leśnictwie. Podzielono je na dwie odrębne części, na mały Eichwald i duży Eichwald (Małą Dębinę i Dużą Dębinę). Mała Dębina o powierzchni ok. 9 łanów, w której znajdował się budynek nadleśnictwa, leżała po obydwu stronach drogi polnej prowadzącej do Dębiny, a na wschodzie z trzech stron była otoczona Wierzycą, która tam zataczała duży łuk. Na zachód od Małej Dębiny, prawie aż po Nowy Dwór, który niemalże w całości ją otaczał, rozciągała się Duża Dębina, która liczyła ok. 12 łanów. Obie Dębiny były rozdzielone polem uprawnym. Później zalesione tereny zostały wykarczowane, a istniejące w Małej Dębinie nadleśnictwo zostało przeniesione do Mątowów.
Kiedy w 1824 r. Nowy Dwór stał się majątkiem biskupim, wtedy ówczesny biskup Ignacy Mathy złożył rządowi ofertę, aby na cele diecezji pozyskać tereny Dębiny, żeby mogły być uprawiane i wykorzystywane wspólnie z Nowym Dworem. Rząd pruski wyraził zgodę i w roku 1831 r. między rządem a biskupem doszło do zawarcia umowy, w której biskup zobowiązał się do opłacania nie tylko rocznego podatku gruntowego, ale także do uiszczenia odpowiednich kwot za Dużą i Małą Dębinę oraz za budynek nadleśnictwa. Aby nowo pozyskane tereny, które natychmiast poddano rekultywacji, możliwie szybko wykorzystać i zrobić bardziej dostępnymi, wykonana została droga, prowadząca z Pelpina do Klonówki, którą ostatecznie dokończono za rządów biskupa Anastazego Sedlaga. W tym czasie powstały także pozostałe drogi na terenach Nowego Dworu i Dębiny. Wtedy też ostatecznie ukształtowała się osada Dębina[8].
Po zmianach organizacyjnych w administracji leśnej w 1848 r. utworzono Nadleśnictwo Pelplin (Oberförsteri Pelplin), z leśnictwami w Bielawkach, Borkowie i Brodach. Jego siedziba została urządzona w budynkach na zachód od Pelplina, po prawej stronie drogi do Starogardu. Nadleśnictwu Pelplin przekazano część gruntów z folwarku Nowy Dwór i Maciejewo, później Pólko, m.in. Małą Dębinę i Dużą Dębinę.
W okresie zaborów Ropuchy należały do parafii katolickiej Nowa Cerkiew (Neukirch) w dekanacie gniewskim i do gminy wyznaniowej ewangelicko-unijnej w Starogardzie (Preußisch Stargard). Dębina i Nowy Dwór należały do parafii katolickiej Klonówka (Klonowken) w dekanacie starogardzkim i do gminy wyznaniowej ewangelicko-unijnej w Rudnie (Rauden) z kaplicą w Pelplinie.
W Nowym Dworze znajdowała się kaplica, o której pierwsza wzmianka pochodzi z 1780 r. Została ona zbudowana z kamieni polnych i cegieł. Jej ołtarz ozdobiony był obrazem św. Józefa, powyżej, nad wejściem wisiał mały dzwon ozdobiony rzeźbionymi dwoma kwiatami i napisem: ME FECIT ERICH LINDEMANN GEDANT ANNO 1794. Po prawej stronie od kaplicy znajdował się zbudowany z cegieł domek Boży z postacią św. Jana Nepomucena[9].
Ropuchy liczyły w 1780 r. 44 mieszkańców, w tym wyznania katolickiego 35, ewangelickiego 5 i mojżeszowego 4; w roku 1885 r. 66 mieszkańców, w tym wyznania katolickiego 55 i ewangelickiego 11; w 1910 r. 71 mieszkańców. Powierzchnia majątku wynosiła 193 ha, w tym: 153 ziemia uprawna, 7 łąki, a 10 lasy, pozostałe to nieużytki.
Nowy Dwór z Dębiną liczył w 1780 r. 144 mieszkańców, wszyscy wyznania katolickiego; w 1885 r. 197 mieszkańców; w 1910 r. 213 mieszkańców.
W 1920 r. Pomorze Nadwiślańskie, w tym Roppuch, Neuhof i Eichwald wróciły do Polski. Miejscowościom przywrócono polskie nazwy: Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina.
Po powrocie do Polski dobra ziemskie Nowy Dwór i Dębina nadal pozostały w diecezji chełmińskiej. Według danych z 1929 r. dobra ziemskie Nowego Dworu należące do Kapituły Biskupiej w Pelplinie zajmowały powierzchnię 662 ha. Administratorem (1938 r.) był Józef Ossowski.
Pod względem administracyjnym Ropuchy, Nowy Dwór, Dębina i Nadleśnictwo zostały włączone w skład województwa pomorskiego (1920–1939), powiatu tczewskiego (1920–1939) i wójtostwa Pelplin (1920–1934). Ropuchy tworzyły obszar dworski (1920–1934), Nowy Dwór z Dębiną także obszar dworski (1920–1934), a Nadleśnictwo Pelplin obszar dworski wraz z leśnictwami Bielawski Las i Borkowo (1920–1934). Po reformie administracyjnej w 1934 r. pozostały nadal w województwie pomorskim i powiecie tczewskim i zostały włączone do gminy Pelplin (1934–1939). Ropuchy, Nowy Dwór, Dębina i Nadleśnictwo Pelplin tworzyły gromadę Ropuchy z sołtysem na czele (1934–1939).
Ropuchy, należały do parafii Nowa Cerkiew w dekanacie gniewskim, a od 18 września 1923 r. do parafii Pelplin w dekanacie gniewskim, od 1927 r. w dekanacie tczewskim. Dębina, Nowy Dwór i Nadleśnictwo Pelplin należały do parafii Klonówka w dekanacie starogardzkim. Wymienione miejscowości należały też do ewangelickiej gminy wyznaniowej w Rudnie z kaplicą w Pelplinie, należącej do superintendentury Starogard–Tczew.
Według danych z 1921 r. Ropuchy liczyły: 4 budynki mieszkalne, 80 mieszkańców, wszyscy wyznania katolickiego i narodowości polskiej.
Według danych z 1921 r. Nowy Dwór z Dębiną liczył: 11 domów mieszkalnych, 238 mieszkańców, wszyscy wyznania katolickiego i narodowości polskiej.
W latach 1939–1945 Pomorze Nadwiślańskie wraz z Ropuchami, Nowym Dworem, Debiną i Nadleśnictwem Pelplin były pod okupacją niemiecką. Rozpoczął się okres prześladowań i wywłaszczeń Polaków z posiadłości ziemskich. Na ich miejsce sprowadzono osadników z Niemiec i Besarabii. Miejscowościom przywrócono niemieckie nazwy sprzed 1920 r.: Roppuch, Neuhof, Eichwald i Oberförsterei Pelplin.
Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina znalazły się w Prowincji Gdańsk Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreußen), w powiecie tczewskim (Landkreis Dirschau) i wchodziły w skład Obwodu Urzędowego Pelplin (Amstbezirke Pelplin). Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina tworzyły gminę (Gemeinde Roppuch). Ok 1942 r. gminę Nadleśnictwa Pelplin (Gemeinde Oberförsterei Pelplin) połączono z gminą Ropuchy (Gemeinde Roppuch). Samorząd gminny był zapewniony dla ludności niemieckiej oraz Polaków zakwalifikowanych do odpowiedniej grupy narodowościowej.
W okresie wojny Ropuchy i Nadleśnictwo Pelplin należały do parafii Pelplin, a Nowy Dwór i Dębina do parafii Klonówka (Klonowken), które funkcjonowały w ograniczonym zakresie i należały do komisariatów biskupich: parafia Pelplin w Tczewie, a parafia Klonówka w Starogardzie (dekanaty zlikwidowano).
W marcu 1945 r. po przejściu frontu Pomorze Nadwiślańskie, w tym Roppuch, Neuhoff i Eichwald wróciły do Polski. Miejscowościom przywrócono polskie nazwy: Ropuchy, Nowy Dwór i Dębina.
W latach 1945–1950 gospodarstwa poniemieckie i polskie, w tym kościelne, powyżej 100 ha zostały przejęte przez Skarb Państwa, a następnie rozparcelowane za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Tczewie pomiędzy przesiedleńców i repatriantów. W tych latach rozparcelowano grunty należące do diecezji chełmińskiej, w tym do Kapituły Biskupiej, Wyższego Seminarium Duchownego i do Kurii Biskupiej. Przejęte grunty włączono do Państwowego Gospodarstwa Rolnego.
Po przemianach ustrojowych w Polsce w 1989 r. zlikwidowano PGR, a zarząd nad majątkiem przejęła Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa. Wtedy znaczną część gruntów, położonych na terenie Nowego Dworu, Ropuch i Dębiny, zwrócono diecezji pelplińskiej.
Administracyjnie Ropuchy, Nowy Dwór, Dębina i Nadleśnictwo Pelplin należały do województwa gdańskiego (1945–1988), następnie województwa pomorskiego (od 1999), powiatu tczewskiego (od 1954 do 1975 r. i od 1999 r.), gminy Pelplin wieś (od 1945 do 1954), gromady Rożental (1954–1973), gminy Pelplin wieś (1973–1991) i gminy Pelplin (od 1992). W latach 1945–1954 Ropuchy, Nowy Dwór, Dębina i Nadleśnictwo Pelplin tworzyły gromadę Ropuchy, a od 1973 r. sołectwo Ropuchy.
Ropuchy, Nadleśnictwo Pelplin i Dębina (od 16.05.1978 r.) wchodziły w skład parafii Pelplin w dekanacie tczewskim (do 1947 r.), potem były poza strukturą dekanalną, a od 1993 r. znalazły się w dekanacie pelplińskim. Nowy Dwór oraz Dębina (do 16.05.1978 r.) wchodziły w skład parafii Klonówka w dekanacie starogardzkim. Dawna gmina ewangelicka w Rudnie, wskutek opuszczenia terenów pomorskich przez Niemców, przestała funkcjonować, a dla nielicznych wiernych utworzono parafię ewangelicko-augsburską w Sopocie.
Opracował Bogdan Badziong
[1] M. Grzegorz, Słownik historyczno-geograficzny…, s. 75.
[2] R. Frydrychowicz, Geschichte der Cistercienserabteil Pelplin…, s. 298.
[3] Tamże, s. 298.
[4] SGKP, t. IX, s. 746.
[5] R. Frydrychowicz, Geschichte der Cistercienserabteil Pelplin…, s. 298.
[6] Tamże, s. 300.
[7] Kronika pelplińska…, t. 2, cz. 1, 1667 r., s. 480
[8] Tamże, s. 302–303.
[9] Tamże, s. 302.