Więcej

    Zarys dziejów Lignów Szlacheckich

                Teren Lignów ma starą metrykę historyczną. Na północ od wsi, po lewej stronie drogi do Rudna, istniało grodzisko obronne funkcjonujące prawdopodobnie w IX–XI w. Być może należało ono do zespołu grodów obronnych plemienia Wierzyczan, które mnich zwany Geografem Bawarskim, w opisie grodów i ziem z 845 r., wymienia jako Uerizane (z 10 civitates – grodami), co część badaczy tłumaczy jako Wierczanie lub Wierzyczanie (łac. Verizane), tj. plemię nad rzeką Wierzycą[i]. W tradycji ludowej z tym grodziskiem związany jest dzierżawca lignowski Stanisław Przyjemski (1577–1595). Po śmierci został pochowany gdzieś na odludziu, gdyż był kalwinistą, prawdopodobnie w rejonie tego grodziska. Według legendy po śmierci chodził po tym terenie, nad jednymi mszcząc się, a drugim czyniąc dobro[ii].

                W okresie książęcym, w XIII w. na terenie lub w okolicy obecnej wsi Lignowy istniała osada o nazwie Clesso (Kleszczewo) lub Lelcow, Lelików, położona w ziemi gniewskiej terra gymeu, należącej do cystersów z Oliwy. W 1282 r. na podstawie układu w Miliczu ziemia gniewska została przejęta przez Krzyżaków. W czasach krzyżackich, na początku XIV w., w wyniku regulacji gruntów i nowego osadnictwa prowadzonego w oparciu o przepisy prawa chełmińskiego, w rejonie lub na miejscu osady Lelcow została założona nowa osada Liebenow. Była to wieś na prawie chełmińskim o powierzchni 54 łanów, lokowana w latach 1300–1302 przez mistrza krajowego Helwiga von Goldbacha, dokument lokacyjny nie zachował się. W 1340 r. komtur gniewski Herman Küchdorf potwierdził ten dokument, a wielki mistrz Winryk von Kniprode w 1381 r. wystawił nowy akt i potwierdził stare nadanie dla tej wsi na prawie chełmińskim o powierzchni 54 łanów na „górach” i nowe grunty o powierzchni 15 łanów na nizinach (łęgach) in der Aue. Wieś posiadała wtedy łącznie 69 łanów, w tym 45 obowiązanych do czynszu oraz 4 należące do proboszcza i 5 do sołtysa, wolne od czynszu i położone na „górach”. W 1301 r. pojawia się w dokumentach Jan z Lignów, być może był to pierwszy sołtys. We wsi istniała karczma. Mieszkańcy musieli mielić zboże w młynie krzyżackim w Gniewie, co wynikało z potwierdzonego przywileju lokacyjnego z 1381 r., oraz posiadali pastwisko (łąkę) nazywane „Rossewese”, przeznaczone do wspólnego użytku.

                W celu zagospodarowania terenów nadwiślańskich, w tym Rudna, Krzyżacy sprowadzali osadników z Niemiec, których określano słowami Fetery, Feteracy (nazwa pochodzi od niemieckiego określenia fetter Boden oznaczającego tłustą, żyzną, obfitą glebę, która występowała na tym terenie)[iii]. Ci osadnicy budowali charakterystyczne chaty, które nazywano: kot, kote, w liczbie mnogiej kotten. To określenie jest jedną z interpretacji nazwy Kociewie[iv].

                Pod względem administracyjnym i zarządu dóbr ziemskich Lignowy należały do komturstwa gniewskiego z siedzibą komtura w Gniewie.

                Parafia Lignowy (Parcholis Libenaw) została założona w końcu XIII w., obejmowała: Lignowy, Janiszewo (wcześniej w okresie cystersów z Oliwy do początku XVI w. była samodzielną parafią), Pomyje, Kursztyn i Szprudowo (do 1348 r. samodzielna parafia) i należała do dekanatu tczewskiego, a od początku XV w. do dekanatu gniewskiego (Decanatus Mewiensis). Pierwsza wzmianka o parafii i plebanii (plebano de Libenaw) pochodzi z 1314 r. Wznoszenie murowanego kościoła Krzyżacy rozpoczęli w połowie XIV w. Był on od początku pod wezwaniem św. Marcina i św. Małgorzaty. Pierwsze potwierdzenie istnienia parafii i kościoła mamy z 1363 r., kiedy to „pleban lignowski” otrzymał od papieża liczne odpusty dla swojego kościoła. W 1348 r. bp włocławski Maciej wyraził zgodę na zarządzanie kościołem w Szprudowie przez proboszcza lignowskiego.

                W 1410 r., po bitwie grunwaldzkiej, w Lignowach i okolicy pojawiły się wojska polskie, litewskie i tatarskie, podległe kasztelanowi kamieńskiemu Pawłowi z Szaradowa, staroście królewskiemu. Pozostające na tym terenie oddziały wojsk litewskich i tatarskich powodowały liczne grabieże i napady na okoliczne wsie i dobra kościelne, co wywoływało niezadowolenie z panowania polskiego. Po ich wycofaniu się już w październiku tego roku ponownie wróciły tu rządy krzyżackie. W 1433 r. wieś została najechana przez husytów, którzy przechodzili przez ten teren, poruszając się od Świecia w kierunku Pelplina. Przebywając w klasztorze w Pelplinie, organizowali wypady do okolicznych wsi, powodując  wiele szkód. Stąd udali się do Tczewa i Oliwy.

                W latach 1454–1466 trwała wojna, zwana pruską lub trzynastoletnią, pomiędzy Krzyżakami a Polską, przy znacznym udziale Gdańska i szlachty pomorskiej, która przyniosła spore zniszczenia i zahamowała rozwój. W 1466 r. na mocy pokoju zawartego w Toruniu Lignowy wraz z całym Pomorzem Nadwiślańskim wróciły do Królestwa Polskiego.

                Administracyjnie wieś należała do województwa pomorskiego i powiatu tczewskiego. Jako dawna własność krzyżacka Lignowy zostały włączone do dóbr królewskich zorganizowanych jako starostwa niegrodowe, a na tym terenie jako starostwo gniewskie.

                Lignowy, będąc formalnie w starostwie gniewskim, początkowo wraz z Rudnem i Gręblinem były trzymane jako zastaw przez gdańszczan – rodziny Felstetów (m.in. Rudolf Felstete), Giesów (m.in. Tiedman Giese) i Bechererów (m.in. Sebald Becherer)[v], które czerpały z nich dochody w ramach rekompensaty za wsparcie udzielone królowi w wojnie trzynastoletniej. W 1546 r. z Lignów i Rudna, a później ok. 1628 r. także z Gręblina, utworzono odrębny kompleks dóbr zwany dzierżawą (także kluczem lub tenutą) lignowską, którą wyłączono ze starostwa gniewskiego i wydzierżawiano osobom ze znanych rodów: Konopackich (od 1546 r.), Przyjemskich (od 1570 r.), Wejherów (od 1621 r.), Denhofowów (od 1628 r.) i Czartoryskich (od 1731 r.), zwanych dzierżawcami albo tenutariuszami, a także starostami, gdyż od 1621 r. byli nimi starostowie kościerscy.

                Lignowy, określane w źródłach jako: Lebnow, Libenaw, Lignowy, stanowiły nadal wieś na prawie chełmińskim o powierzchni 69 włók, w tym 54 na górach i 15 na nizinach. Lustracja królewska z 1565 r. podaje powierzchnię 65 włók, w tym 15 na nizinach, ponadto wymienia dwie karczmy. Natomiast lustracja z 1664 r. podaje, że wieś zasadzona na włók 69, kościelnych 4, szołtyskich 5. (…) Gburskich 60. (…) Gburzy: Było w tej wsi gburów 14 teraz [po wojnie szwedzkiej B.B.] jest ich 11[vi].

                Wieś była też zobowiązana do prac przy wałach na Nizinie Walichnowskiej, w zamian za korzystanie z pastwisk na jej terenie. W 1590 r. w Międzyłężu z inicjatywy starosty Michała Żelisławskiego zawarto porozumienie, które nakładało na wsie na „nizinach” i na „górach”, w tym na Lignowy, obowiązek m.in. utrzymania wałów i czyszczenia czterech kanałów odwadniających. Porozumienie zatwierdził król Zygmunt III Waza 8 stycznia 1591 r. w Warszawie. Od XIV w. teren ten był objęty działaniem Związku Wałowego – Deichwerband der Falkenauer Niderung, który w 1593 r. otrzymał „Prawo Wałowe”. W oparciu o nadane prawo mieszkańcy tworzyli wspólnotę wałową i zobligowani byli do dbałości o wały i rowy odwadniające, było to tzw. „wspólne obciążenie”. Lustracja z 1624 r. podaje: Tamy też, mają nad Wisłą od swej żuławy, strzec i poprawiać powinny [vii]. W lustracji z 1664 r. jest taka wzmianka: Zaciągów żadnych nie robią tylko koło tamy spólnie z inszemi wsiami pomagać powinny. Na co mają na nizinach ku Wiśle pewne lądy[viii]. W 1768 r. w Lignowach zawarto ugodę o utrzymanie w dobrym stanie wałów i kanałów na Nizinie Walichnowskiej, będącą uzupełnieniem porozumienia z 1590 r.

                Długi okres pokoju i rozwoju gospodarczego przerwała wojna ze Szwecją (1626–1629) o ujście Wisły. 27 lipca wojska szwedzkie dotarły do linii Wisły, wtedy na południe od Walichnów zbudowały przeprawę przez tę rzekę, a następnie po jej przekroczeniu wtargnęły do Gniewu i Tczewa oraz okolicznych wsi, w tym do Lignów. Kiedy wojska polskie ruszyły z odsieczą, wtedy król Szwecji Gustaw Adolf, będąc pod Gdańskiem, zawrócił do Tczewa i pojechał dalej w kierunku Gniewu, gdzie pod Walichnowami założył obóz. Folwark w Międzyłężu był bazą zaopatrzeniową. W okresie od 22 września do 2 października 1626 r. trwały walki w rejonie wsi Gronowo i Ciepłe pomiędzy wojskami szwedzkimi i polskimi, które nie przyniosły rezultatu, Szwedzi jeszcze do połowy 1629 r. panowali na terenach nadwiślańskich. Po zakończeniu tych walk wojska polskie udały się przez Brody w kierunku Pelplina i Czarlina.

                Kolejna wojna ze Szwecją (1655–1660) spowodowała okresowy pobyt wojsk szwedzkich, polskich i zaciężnych na tym terenie. Królewicz szwedzki Adolf, brat Karola X, w marcu 1659 r., wróciwszy z Chojnic, rozłożył obóz pomiędzy Wielkim Garcem, Rudnem i Lignowami, przez co doprowadził do spustoszeń i strat, również w Lignowach. Wojna przyniosła wiele strat ludnościowych i materialnych, a znaczna liczba gospodarstw opustoszała. Uszkodzeniu uległ też kościół parafialny, szczególnie stropy i wieża.

                Lignowy stanowiły parafię obejmującą: Lignowy, Młyn Lignowski, Pomyje, Szprudowo, Kursztyn, Cierzpice Dwór, należącą do dekanatu gniewskiego. Rozwijający się ruch reformacyjny zapoczątkowany przez Marcina Lutra spowodował, że w latach 1567–1596 kościół lignowski został przejęty przez nowych wyznawców. Wtedy parafia katolicka praktycznie nie funkcjonowała. Dzięki staraniom biskupa Hieronima Rozrażewskiego w 1596 r. kościół przywrócono katolikom[ix]. Po opanowaniu reformacji teren parafii Janiszewo został włączony do parafii Lignowy. Tamtejszy kościół pozostał w ruinie, a włóki zabrane parafii  znacznie później zwrócono kościołowi lignowskiemu. Pozostał cmentarz, na którym chowano miejscowych luteranów. Także istniejący mały kościółek w Kursztynie uległ zniszczeniu. Od końca XVI w. parafia lignowska obejmowała: Lignowy, Młyn Lignowski, Janiszewo, Sztokmil, Pomyje, Szprudowo, Kursztyn i Cierzpice Dwór. Luteranie pozbawieni kościoła w 1640 r. zorganizowali ewangelicką gminę wyznaniową w Rudnie, z pastorem na czele, a w dawnym spichlerzu urządzili kościół ewangelicki. Lignowy były zróżnicowane społecznie i wyznaniowo, gdyż wszyscy gburzy byli ewangelikami, a pozostała ludność wiejska w większości była katolicka.

                W wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. Pomorze Nadwiślańskie, w tym Lignowy zostały włączone do Królestwa Prus. Administracyjnie wchodziły w skład prowincji Prusy Zachodnie w Kwidzynie, gdzie znajdowała się siedziba kolegialnego organu władzy – Kamera Wojen i Domen, przekształcona w 1808 r. w Rejencję Zachodniopruską w Kwidzynie, oraz do powiatu starogardzkiego (Landkreis Landkreis Preußisch Stargard) z siedzibą landrata w Starogardzie. W początkowym okresie struktury kościelne pozostały bez zmian.

                W 1807 r., w okresie wojen napoleońskich Lignowy i inne miejscowości przejściowo były pod władzą polskich oddziałów wojskowych dowodzonych przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Melduję JW. generałowi, że stanąłem w Lignowie. (…) kazałem jeść gotować, izby zagrzać, słomy ponakładać, stajnie wypróżnić, aby ci cuirasierowie [ciężka jazda – B.B.] mniemani mieli wygod[x], pisał w meldunku płk M. Dąbrowski do ojca gen. Jana H. Dąbrowskiego. Po zakończeniu wojen Lignowy nadal pozostały w państwie pruskim. Latem 1808 r. w tej okolicy obozowały wojska francuskie, które poniszczyły pola, zabierały żywność i nakładały kontrybucje, przez co bardzo wyniszczyły okoliczne wsie, w tym Lignowy. Po zakończeniu wojen Lignowy pozostały nadal w państwie pruskim.

                Po 1815 r. Lignowy należały do obwodu rejencyjnego w Gdańsku (Regierungsbezirk Marienwerder), powiatu kwidzyńskiego (Landkreis Marienwerder), urzędu obwodowego w Lignowach (Amtbezirke Adlig Liebenau). Lignowy tworzyły gminę (Gemnide Adlig Liebenau), którą kierował sołtys.

                Dawne dobra królewskie związane ze wsią zostały przejęte przez skarb państwa pruskiego. W 1784 r. rząd pruski wykupił prawa do dzierżawy od rodziny Czartoryskich. Do administrowania nimi utworzono urzędy zarządzające podlegające Kamerze Wojen i Domen w Kwidzynie. Prowadzono dzierżawy, sprzedaż i parcelacje gruntów, głównie dla osadników pochodzenia niemieckiego. Na początku XIX w. uwłaszczono chłopów na gruntach. W pierwszej połowie XIX w. znaczną część ziemi sprzedano, tworząc duże majątki ziemskie. Stąd według stanu z 1872 r. gospodarowało tu kilku większych posiadaczy ziemskich: H. Worm, Adolph Ziehm, Luise Rohde, H. Frost, Johan Dams, Johan Witting, R. Ziehm, (?) Malzahn, Johan Pollnau, w większości pochodzenia niemieckiego. We wsi dominującą grupą społeczną byli Niemcy wyznania ewangelickiego. W SGKP jest taki zapis: Luterscy od dawna włościanie tutejsi, włók ok. 6–15 trzymają, w pięknych nowych dworach siedzą niby szlachta pańska. Ludek roboczy bez wyjątku polski[xi]. Na początku XX w. rozparcelowano część gruntów. Powstały na nich małe gospodarstwa z jednorodzinnymi murowanymi domami. Przekazywano je sprowadzanym tu osadnikom niemieckim. Domy te jeszcze obecnie są widoczne w krajobrazie Lignów, przy drodze w kierunku Szprudowa.

                We wsi funkcjonowała katolicka szkoła elementarna, która według danych z 1866 r. liczyła 72 dzieci zobowiązanych do nauki, nauczycielem był Maciej Barabasz. Nadzór nad szkołą sprawował ks. Paweł Ratkowski.

                W 1895 r. wybudowano linię kolejki wąskotorowej, która skomunikowała teren wsi z cukrownią w Pelplinie, jednocześnie służyła do zaopatrywania mieszkańców w inne towary masowe[xii]. We wsi znajdował się plac składowy, z którego zabierano buraki cukrowe.

                W 1912 r. założono Ochotniczą Straż Pożarną, jej pierwszym prezesem został Józef Jabłoński. Sprzęt przechowywano w drewnianej szopie u gospodarza Kujawy.

                Z Lignowami Szlacheckimi związana jest postać Maxa Halbe (1865–1944), poety, dramaturga niemieckiego urodzonego w Koźlinach, który w swym dziele Scholle und Schicksal z 1933 r. opisuje wieś Lignowy jako ulubione miejsce pobytu podczas podróży zagranicznej rodziny Halbe. Kontakt z Lignowami utrzymywał dzięki ks. prob. Janowi Wygockiemu (1837–1916), który był kuzynem poety i duszpasterzem w tej parafii w latach 1881–1916[xiii]. O pobycie w Lignowach Max Halbe tak pisał: Innym ulubionym celem naszych wyjazdów dalekobieżnych były Lignowy Szlacheckie, wieś w górnej dolinie Wisły, nieopodal siedziby biskupa w Pelplinie. Tamtejszy ksiądz był kuzynem mojej matki, dr Wygocki, wątły, drobny, dobrze wykształcony Polak, który studiował w Monachium, brał udział w powstaniu polskim w roku 1863, a później na wiele lat musiał uciekać za granicę. Wrócił dopiero po udzielonej amnestii i wtedy otrzymał to niezłe miejsce na parafii. Miał on dosyć wybuchowy temperament, był nadal fanatycznym Polakiem i szczególnie zagorzałym wierzącym katolikiem. Ale także u niego pijało się wyborne węgierskie wino. Niektóre jego cechy przeniosłem na postać kapelana Schigorskiego z dramatu „Jugend” [Młodość], którego źródła ogólnie prowadzą do całego tego duchownego pokrewieństwa i otoczenia z lat mojej młodości[xiv].

                Według danych z 1884 r. wieś liczyła: 5139 mórg, budynków 119, domów mieszkalnych 46, mieszkańców 716, w tym katolików 560, ewangelików 156; w 1910 r. 683 mieszkańców.

                Parafia Lignowy w okresie zaborów obejmowała: Lignowy Szlacheckie, Pomyje, Kursztyn, Cierzpice folwark, Janiszewo, Janiszewko, Stockimłyn i Szprudowo (z kościołem filialnym istniejącym do 1827 r., kiedy to został rozebrany ze względu na brak pieniędzy na gruntowny remont). Parafia wchodziła w skład dekanatu gniewskiego. Mieszkańcy wyznania ewangelickiego należeli do gminy wyznaniowej w Rudnie, gdzie znajdował się kościół, gmina ta wchodziła w skład superintendentury Tczew–Starogard. W 1928 r. w granicach parafii było 2407 mieszkańców, w tym katolików polskich 2367, katolików niemieckich 6, ewangelików niemieckich 32, w tym 2 menonitów. Przy parafii katolickiej funkcjonował cmentarz znajdujący się w centrum wsi, natomiast mieszkańcy należący do gminy ewangelickiej mieli cmentarz na skraju wsi, w stronę Rudna.

                Okres zaborów trwał 148 lat, tj. do 1920 r., kiedy Pomorze Nadwiślańskie, w tym Lignowy Szlacheckie wróciły do Polski. Miejscowościom przywrócono polskie nazwy.

                Wtedy wieś weszła w skład województwa pomorskiego (1920–1939), powiatu gniewskiego (1920–1932), powiatu tczewskiego (1932–1934) i wójtostwa Lignowy (1920–1934). W okresie od 1920 do 1934 r. Lignowy Szlacheckie tworzyły gminę (tzw. jednowioskową). Po reformie administracyjnej w 1934 r. wieś pozostała nadal w województwie pomorskim i powiecie tczewskim (1934–1939) i została włączona do gminy Małe Walichnowy (1934–1939). W okresie od 1934 do 1939 r. Lignowy Szlacheckie tworzyły gromadę z sołtysem na czele.

                W 1920 r. na terenie wsi były trzy majątki (domeny) państwowe dzierżawione przez rodziny Reimanów (225 ha), Ulrichów (225 ha) i Münchmeyerów (180 ha) i trzy duże gospodarstwa prywatne, należące do rodzin Senkpielów (140 ha), Lindau (100 ha) i Ulrichów (100 ha). W 1921 r. trzy majątki (domeny) przekazano polskim dzierżawcom. W 1927 r. nastąpiła parcelacja majątków państwowych. Dotychczasowi dzierżawcy mogli wykupić zabudowania dworskie i część gruntów. Według danych z 1929 r. jako posiadacze gospodarstw powyżej 50 ha występują: Walter Lindau – 125 ha, gmina kościelna Lignowy – dzierżawca Stefan Czarnecki – 64 ha (łącznie z innymi gruntami posiadał 268 ha), Artur Snekspeil (pozbawiony własności), od 1927 Kazimierz Stamirowski-Ligenza – 120 ha, Franciszek Błażek – 180 ha (łącznie z innymi gruntami posiadał 236 ha), August Ulrich spadkobierca, administratorem był Brunon Rausch – 101 ha, Apoloniusz Wojanowski, dzierżawca gruntów Skarbu Państwa – 231 ha.

                Na początku lat dwudziestych XX w. w Lignowach istniał Okręgowy Urząd Osadniczy Ziemski, funkcjonowała szkoła. W 1929 r. do wsi doprowadzono linię elektryczną ze Stockiego Młyna, do której podłączono większe gospodarstwa.

                Lignowy Szlacheckie tworzyły parafię katolicką w dekanacie gniewskim, do której należały także: Szprudowo, Kursztyn, Pomyje, Janiszewo i Janiszewko, które 1 stycznia 1928 r. wyłączono z parafii Lignowy i włączono do parafii Pelplin w dekanacie tczewskim. Wieś należała też do ewangelickiej gminy wyznaniowej w Rudnie, należącej do superintendentury Starogard–Tczew.

                W 1921 r. we wsi było 51 budynków mieszkalnych, 660 mieszkańców, w tym wyznania katolickiego 634 i ewangelickiego 26 oraz narodowości polskiej 652
    i niemieckiej 8.

                W latach 1939–1945 Pomorze Nadwiślańskie wraz z Lignowami Szlacheckimi było pod okupacją niemiecką. Miejscowości przywrócono niemiecką nazwę sprzed 1920 r. Adlig Libenau, a następnie od 1942 r. Adliglibenau. Rozpoczął się okres prześladowań i wywłaszczeń Polaków z posiadłości ziemskich. Na ich miejsce sprowadzono osadników z Niemiec i Besarabii. W 1943 r. Lignowy liczyły 856 mieszkańców.

                Pod względem administracyjnym Lignowy Szlacheckie należały do Prowincji Gdańsk Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreußen), powiatu tczewskiego (Landkreis Dirschau), obwodu urzędowego Rudno (Amstbezirke Rauden). Wieś tworzyła gminę Lignowy (Geminde Aldig Liebenau). Organy władzy były obsadzone przez przedstawicieli niemieckich władz okupacyjnych.

                W okresie wojny Lignowy Szlacheckie były nadal parafią katolicką, która funkcjonowała w ograniczonym zakresie i należała do komisariatu biskupiego w Tczewie (dekanaty zlikwidowano) oraz wchodziła w skład ewangelicko-unijnej gminy wyznaniowej w Rudnie (Rauden), należącej do superintendentury Starogard–Tczew.

                Na początku 1945 r. przez wieś przechodzili uciekinierzy z Prus Wschodnich, następnie 7 marca wkroczyły wojska radzieckie. Wieś znacznie ucierpiała, w tym kościół parafialny; uszkodzono wieżę, dach i stropy. Po przejściu frontu Pomorze Nadwiślańskie, w tym Lignowy wróciły do Polski. Miejscowości przywrócono polską nazwę. Rozpoczął się okres przemian ustrojowych. Na mocy ustawy o reformie rolnej gospodarstwa poniemieckie i polskie powyżej 100 ha zostały odebrane właścicielom. Na bazie przejętych dóbr ziemskich i budynków tworzono państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne i kółka rolnicze. W ten sposób w 1950 r. właściciele 38 gospodarstw na bazie folwarku Franciszka Błażka utworzyli Rolniczy Zespół Spółdzielczy „Dobrobyt” w Lignowach, przekształcony później w Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną „Dobrobyt” w Lignowach. Powstały nowe budynki dla pracowników tej Spółdzielni. W latach 1947–1956 odbudowano kościół z wojennych zniszczeń. We wsi funkcjonowała szkoła, która w 1973 r. została przekształcona w filię szkoły w Rudnie i ograniczona do nauczania początkowego. Dalej działała Ochotnicza Straż Pożarna, która w 1964 r. otrzymała nową remizę wybudowaną w czynie społecznym. W 1978 r. do istniejącej remizy strażackiej dobudowano świetlicę wiejską. W związku z rozwojem komunikacji samochodowej w 1973 r. zlikwidowano kolejkę wąskotorową dojeżdżającą do cukrowni w Pelplinie. Pozostały po niej ślady w postaci nasypów nazywane przez mieszkańców banką.

                Po przemianach ustrojowych po 1990 r. dotychczasowa RSP „Dobrobyt” zaczęła tracić swoje znaczenie jako główne gospodarstwo rolne, nadające ton rozwojowi wsi. Liczne przemiany spowodowały, że część gruntów przejęli w użytkowanie rolnicy nieposiadający gospodarstw w Lignowach. Szkoła działająca jako filia szkoły w Rudnie została ostatecznie zlikwidowana w 2012 r., w budynku pozostawiono przedszkole. We wsi funkcjonują świetlica wiejska i Ochotnicza Straż Pożarna.

                Administracyjnie Lignowy Szlacheckie należały do województwa gdańskiego (1945–1988), następnie województwa pomorskiego (od 1999), powiatu tczewskiego (od 1954 do 1975 r. i od 1999 r.), gminy Małe Walichnowy z siedzibą w Rudnie (od 1945 do 1954 r.), gromady Rudno (1954–1973), gminy Rudno (od 1973 do 1975 r.), gminy Pelplin wieś (1975–1991), gminy Pelplin (od 1992). W okresie od 1945 do 1954 r. oraz od 1973 r. Lignowy tworzyło sołectwo z sołtysem na czele.

                Lignowy Szlacheckie tworzą nadal parafię w dekanacie gniewskim, do której należą także Szprudowo, Kursztyn, Pomyje i teren dawnego folwarku Cierzpice, który w 1970 r. włączono do parafii Gniew. Do parafii należy cmentarz położony w centrum wsi. Z powodu opuszczenia terenów pomorskich przez Niemców dawna gmina ewangelicka w Rudnie przestała funkcjonować. Dawny cmentarz należący do tej wspólnoty uległ degradacji. Do tej pory jest widoczny w krajobrazie. W tradycji ludowej zachowała się nazwa kirchacz.

    Opracował – Bogdan Badziong



    [i] K. Bruski, Osadnictwo, s. 24 i przyp. 31.
    [ii] J. Milewski, Szlakiem prawd i legend o grodziskach, s. 12.
    [iii] SGKP, t. V, s.225.
    [iv] B. Kreja, O nazwie Kociewie, s. 15.
    [v] Por. W. Nowosad, Konopaccy herbu Odwaga, s. 71, przyp. 23.
    [vi] Opis królewszczyzn w województwach, s. 99.
    [vii] Lustracja województw Prus Królewskich, s. 232.
    [viii] Opis królewszczyzn w województwach, s. 101.
    [ix] Więcej na temat kościoła: M. Glinka, Lignowski znaczy największy, w: KMR nr 2 (33) z 2001, s. 17–19.
    [x] Źródła wojskowe do dziejów Pomorza, s. 310.
    [xi] SGKP, t. V, s. 224.
    [xii] B. Pokropiński, Koleje wąskotorowe, s. 110.
    [xiii] Chronik des Kreis Dirschau, hasło Lignowy, H. Mross, Słownik Biograficzny, s. 371, Portal Miasta Gdańska: Max Halbe, zob. w:  http://www.gdansk.pl/rada-miasta/Honorowy-obywatel-Gdanska,a,4332.
    [xiv] M. Halbe, Scholle und Schicksal Geschichte meines Lebens, München 1933, s. 212, tłum. N. Piotrowska, Koszalin 2018.

    Zostaw komentarz

    Proszę wpisz komentarz!
    Proszę wpisz nazwę użytkownika

    Zobacz też

    Skip to content